Bu konumuzda; deyimlerin özellikleri 4. 6. ve 7. sınıf için anlamları eodev, deyimler öğüt verir mi gibi soruların cevabını bulabileceğiniz bilgiler yer alacaktır.

En az iki sözcükten oluşur ve anlatılması güç, soyut bir kavramı karşılar. Deyimler, genellikle somutlaştırma örneğidir.

• “Farkında olmadan karşısındakine dokunacak veya kötü bir sonuç doğuracak söz söylemek” anlamında “çam devirmek” deyimini kullanırız. Burada deyimi oluşturan her iki sözcüğün de temel anlamından uzaklaşarak yeni bir kavramı karşıladığı görülmektedir.

Deyimler, kalıplaşmış sözlerdir.

Deyimi oluşturan sözcükler kendi anlamından uzaklaştığı için, o deyimi bilmeyen kişi, sözcüklerden giderek o deyimin anlamını çıkaramaz.

• “Şirketin hesapları incelenirken müfettişler bize kök söktürdü.” cümlesinde “kök söktürmek” deyimi “güçlük çıkarmak, uğraştırmak” anlamına gelir.

Deyimi oluşturan sözcüklerin kalıplaşmış halleri bozulmaz, yerine başka sözcükler kullanılamaz ve mecazlı deyimler başka bir dile sözcüğü sözcüğüne çevrilemez.

• “ayıkla bulgurun taşını” denmez, “ayıkla pirincin taşını” denir.
• “her bezde tarağı var” denmez, “her tarakta bezi var” denir.
• “bu işte bir kurt yeniği var” denmez, “bu işte bir bit yeniği var” denir.

Deyim, bir bütün olarak hangi anlama geliyorsa hep o anlama gelir. Hiç kimse bir deyimi olduğundan başka anlamda kullanamaz.

• “Etekleri tutuşmak” ve “etekleri zil çalmak” deyimlerinin her ikisi de “acele, telaş” anlamı bildirir ancak ilkine bir “panik” durumu, ikincisinde ise “sevinçli bir telaş” anlamı gizlidir. Birbirine çok yakın bu iki deyim bile birbirinin yerine kullanılamaz.

Deyimlerin çoğu “-mak, -mek” mastar ekiyle bittiği için bunlar kişiye ve zamana göre çekimlenebilir, bunlar anlamca kaynaşmış birleşik fiillerdir:

• Baltayı taşa vurdum. Baltayı taşa vurdunuz …

Bazı deyimler cümle şeklindedir.

• Dışı seni yakar, içi beni yakar.
• Düğüne gider zurna beğenmez, hamama gider kurna beğenmez.
• Geçti Bor’un pazarı, sür eşeğini Niğde’ye,
• Atı alan Üsküdar’, geçti.
• Çoğu gitti azı kaldı.

Bazı deyimler söz öbeği şeklindedir (sıfat-zarf-isim öbeği)

• Damdan düşer gibi, eli kulağında, el altından, nirengi noktası, püf noktası, işten değil, sumrucuk kuşu gibi, göz nuru, iyi gün dostu…